محمد(ص)؛ قهرمان ضددستگاه کلیسای خرافی برای اروپای دوره روشنگری

خبرگزاری مهر، گروه دین و اندیشه_جواد درویش: «محمد (ص): یک قهرمان ضددستگاه روحانیت برای اروپای دوره روشنگری»، این عنوان مقاله زیر است که به تازگی در سایت aeon منتشر شده است. نویسنده آن جان تولن استاد تاریخ دانشگاه نانت است. اسم آخرین کتاب او هست: «چهره‌های محمد: نگرشهای غربی به پیامبر اسلام از قرون وسطی تا امروز»

(Faces of Muhammad:Western Perceptions of the Prophet of Islam from the Middle Ages to Today)

اما در این مقاله روی تصاویری که از پیامبر اسلام از قرن ۱۶ تا ۲۰ در اروپا وجود داشته، متمرکز شده است.

ابتدای مقاله می‌گوید ترجمه و انتشار قرآن تا قرن ۱۶ در اروپا ممنوع بود و برخی را به خاطر انتشار آن زندانی می‌کردند، اما مارتین لوتر گفت باید قرآن را منتشر کنیم چون بهترین راه برای مبارزه با ترک‌ها این است که دروغ‌های محمد را همگان ببینند! لذا قرآن ترجمه و منتشر شد، ولی نتیجه عکس داد و به سرعت در جهت زیرسوال بردن باورهای مسیحیت و القائات کلیسا، به خصوص عقیده تثلیث، مورد استفاده قرار گرفت. پیامبر اسلام به عنوان یک اصلاحگر اجتماعی که باورهای غیرعقلانی مسیحیان را به چالش می‌کشد، شناخته شد.
اسلام را شکل ناب وحدانیت خدا که به دیدگاه فلسفی دئیسم نزدیک است و قرآن را رجزهای عقلانی خالق هستی دانستند.

در ۱۷۳۴ یک ترجمه انگلیسی جدید از قرآن منتشر شد و مترجم آن، جرج سیل، یک مقدمه در مورد شخصیت پیامبر به عنوان اصلاحگری که مقابل عقاید خرافی کلیسا می‌ایستد، نوشت. پیامبر در نگاه خوانندگان این کتاب به «سمبل جمهوری خواهی ضدروحانیت» تبدیل شده بود. این تصاویر اصلاح گرایانه از پیامبر اسلام در آمریکا و آلمان هم به وجود آمد. در فرانسه، ول‌تر ترجمه قرآن را خواند و تصویر مشابهی از پیامبر اسلام را ارائه کرد. در انگلیس ادوارد گیبون درمورد پیامبر نوشت: «عقاید محمد عاری از تردید و ابهام است و قرآن یک شاهد باشکوه از وحدانیت خداوند است. پیامبر مکه، پرستش بت‌ها و انسان‌ها و ستارگان را رد کرد؛ با این اصل عقلانی که هرچیزی که ظهور و بعد افول و مرگ دارد، شایسته پرستش نیست […]»

ناپلئون هم ترجمه فرانسوی قرآن را خواند و به شدت تحت تأثیر شخصیت پیامبر اسلام قرار گرفت. تاجایی که خودش را «محمد جدید» نامید. همچنین گوته او را «محمد جهان» و ویکتور هوگو او را «محمد مغرب زمین» خطاب کرد. ناپلئون اواخر عمرش هم از پیامبر اسلام به عنوان «مرد بزرگی که روال تاریخ را تغییر داد»، دفاع کرد.

از پیامبر اسلام تصویری به عنوان یک مرد بزرگ در تاریخ تا قرن بیستم وجود داشت و شناختن و شناساندن چهره پیامبر اسلام توسط اسلام شناسان مسیحی بهترین راه برای تقویت تعاملات صلح آمیز میان اسلام و مسیحیت بود، اما این تعاملات این روزها به شدت توسط افراطیان راستگرا در اروپا و سایر نقاط جهان، که سعی می‌کنند برای توجیه سیاستهای ضدمسلمانی خود چهره‌ای شیطانی از پیامبر اسلام تصویر کنند، مخدوش شده است. از طرفی مسلمانان افراطی هم با قتل و ترور به نام دفاع از اسلام به نوعی دیگر تصویری منفی از پیامبر ایجاد می‌کنند.

تصویری که این مقاله از نبی مکرم اسلام ایجاد می‌کند از این حیث جالب توجه است که رسول الله را چهره‌ای انقلابی و مصلح معرفی می‌کند و اساساً پیامبرِ بعثت، یعنی پیامبر انقلاب و این پیامبر به یک اصلاح گر اجتماعی و مردمی که ضد دستگاه قدرت و ثروت و کج اندیشی است، بسیار نزدیک تر است تا…

درباره این مقاله و تصویری که از پیامبر ارائه می‌کند می‌توان نکاتی را دریافت؛

اول اینکه از اسلام و نقش مثبت و مؤثر آن در دوره قرون وسطی تا رنسانس و وضعیت اسلام در دنیای معاصر مطالب زیادی وجود دارد، ولی از وضعیت این میانه یعنی قرن ۱۶ تا ۲۱ کمتر اطلاعاتی وجود دارد یا نگارنده کمتر به آنها برخورده است. بسیارعجیب است که این همه تصویر منفی از اسلام در کمتر از یک قرن اتفاق افتاده است.

دوم اینکه این مقاله البته بی اشکال هم نیست. مثلاً اینکه از قرآن تصویری دئیستی از خداوند برداشت کرده است، بسیار بسیار دور از متن صریح بسیاری از آیات است.

نکته آخر اینکه از بین پسرهایی که بین سال‌های ۵۷ تا ۶۰ در ایران متولد شده اند، اسامی تعداد زیادی یاسر، مقداد، میثم و حمزه است. اسم سمیه هم در دختران زیاد است. اسامی که بعد و قبل از آن بسیار بسیار کم گذاشته شده است. فیلم محمد رسول الله هم در اوایل انقلاب آنطور که پدران ما گفته اند رنگ و بویی بسیار متفاوت با الان داشت. دیدنش وجود مردم را سراسر شور و شعله انقلابی می‌کرد.

شاید لازم است چهره مردمی و انقلابی پیامبر (ص) را از زیر گرد و غبار تفسیرهای متحجرانه نجات دهیم تا به قول فیلم محمد رسول الله «دنیا صدای ما را بشنود»
لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولًا مِّنْ أَنفُسِهِمْ یَتْلُوعَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَإِن کَانُوا مِن قَبْلُ لَفِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ (آل عمران١٦٤)